انواع باتری موتورسیکلت + نکات نگهداری و افزایش عمر 

پیشرفت تکنولوژی، باتری موتور سیکلت را هم ارتقا داده‌است. به همین خاطر، برخلاف گذشته، دیگر در ساعات ابتدایی روز مشکلی در زمینه روشن کردن موتور سیکلت با استارت برقی وجود ندارد. برای اینکه باتری موتورسیکلت تمام عمر خود به درستی کار کند، باید به طور منظم از آن مراقبت و نگهداری کنید تا عمر آن افزایش یابد. 

باتری موتورسیکلت شما یک بخش حیاتی از موتور شماست. با نکات مفید این نوشته یاد می‌گیرید که چگونه باتری موتور سیکلت خود را به درستی نگهداری کنید و عمر آن را افزایش دهید. در این نوشته، روی موضوعاتی مانند انواع مختلف باتری‌های موتور سیکلت، سوالات متداول و نکاتی برای افزایش عمر باتری موتور سیکلت تمرکز دارد. 

انواع باتری موتورسیکلت

1. باتری‌های سرب-اسید (Lead-Acid Batteries)

باتری‌های سرب-اسید یکی از قدیمی‌ترین انواع باتری‌های قابل شارژ هستند. آن‌ها از سرب به عنوان آند، اکسید سرب به عنوان کاتد و اسید سولفوریک به عنوان الکترولیت استفاده می‌کنند.

باتری‌های سرب-اسید در میان انواع باتری‌های موتورسیکلت دارای اسید مایع هستند و دارای دریچه‌هایی برای نگهداری و تعمیر هستند. این باتری‌ها بیشتر در موتور سیکلت‌های قدیمی و برخی ATV‌ها استفاده می‌شوند.

مزایای باتری‌های سرب-اسید

• صرفه‌جویی در هزینه: باتری‌های سرب-اسید به طور معمول ارزان‌تر از باتری‌های جدید مانند باتری‌های لیتیوم-یونی هستند. این ویژگی آن‌ها را برای مصرف‌کنندگان مقرون به صرفه جذاب می‌کند.
• دسترس‌پذیری: این باتری‌ها به راحتی قابل دسترس هستند و تعویض و خدمات آن‌ها راحت است.
• تکنولوژی اثبات‌شده: باتری‌های سرب-اسید سابقه‌ای طولانی در ارائه عملکرد و قابلیت اطمینان در کاربردهای مختلف دارند.
  جریان پیک بالا: این باتری‌ها قادر به تامین جریان پیک بالا هستند که برای استارت موتور، به ویژه در مناطق سرد، مفید است.
  قابلیت بازیافت: باتری‌های سرب-اسید قابل بازیافت هستند که برای مصرف‌کنندگان دوستدار محیط زیست یک ویژگی مهم است.

 

معایب باتری‌های سرب-اسید 

• نیاز به نگهداری: باتری‌های سرب-اسید نیاز به نگهداری منظم دارند، از جمله بررسی سطح الکترولیت و اضافه کردن آب مقطر. این موضوع ممکن است برای برخی از کاربران ناخوشایند باشد.
  وزن: این باتری‌ها سنگین‌تر از باتری‌های لیتیومی هستند و می‌توانند بر وزن کلی و نحوه کنترل موتور تاثیر بگذارند.
  عمر کوتاه‌تر: نسبت به باتری‌های لیتیومی، باتری‌های سرب-اسید عموما عمر کوتاه‌تری دارند و ممکن است نیاز به تعویض بیشتری داشته باشند.
  حساسیت به تخلیه عمیق: این باتری‌ها به تخلیه عمیق حساس هستند که اگر به درستی مدیریت نشوند ممکن است عمر آن‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
• نگرانی‌های محیطی: اگرچه این باتری‌ها قابل بازیافت هستند اما به دلیل محتوای سرب، دفع نادرست آن‌ها می‌تواند خطرات زیست‌محیطی ایجاد کند. 

1.2 باتری‌های (AGM)

باتری‌های AGM یا (Absorbed Glass Mat) یکی از انواع باتری‌های سرب-اسید و بدون نیاز به نگهداری و ضد ریزش هستند. این باتری‌ها عملکرد قابل اعتماد دارند، اما از باتری‌های لیتیومی سنگین‌تر و گران‌تر هستند و عمر کوتاه‌تری دارند.

مزایای باتری‌های AGM

• مقاومت بالا: باتری‌های AGM مقاوم هستند و می‌توانند شرایط سخت را تحمل کنند که این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در بلندمدت قابل اعتماد می‌کند.
  بدون نیاز به نگهداری: پس از فعال‌سازی کارخانه‌ای، باتری‌های AGM نیاز به نگهداری ندارند و راحتی بیشتری برای موتورسواران فراهم می‌آورند.
  حفظ شارژ: آن‌ها می‌توانند شارژ خود را برای مدت طولانی حفظ کنند که این ویژگی آن‌ها را برای موتورسوارانی که به صورت فصلی استفاده می‌کنند، ایده‌آل می‌کند.
  مقاومت در برابر لرزش: باتری‌های AGM در برابر لرزش مقاوم هستند که برای موتورسیکلت‌ها مفید است.

معایب باتری‌های AGM

• هزینه بالاتر: باتری‌های AGM نسبت به باتری‌های سرب-اسید استاندارد گران‌تر هستند.
• حساسیت به شارژ بیش از حد: این باتری‌ها به شارژ بیش از حد حساس هستند و به یک شارژر خاص نیاز دارند. 

1.3 باتری‌های ژل (Gel Batteries)

باتری‌های ژل یکی دیگر از انواع باتری‌های سرب-اسید هستند و بی‌نیاز از نگهداری و ضد ریزش هستند. این باتری‌ها گران‌تر و دارای خروجی توان محدودتری نسبت به باتری‌های AGM و لیتیومی هستند. حساسیت زیادی نسبت به شارژ بیش از حد دارند. تکنولوژی پیشرفته باتری‌های ژل آن‌ها را گران‌تر می‌کند، اما دوام و عملکرد آن‌ها، هزینه این نوع از باتری را با توجه به تقاضای بالا توجیه می‌کند.

مزایای باتری‌های ژل

• بدون نیاز به نگهداری: باتری‌های ژل نیاز به نگهداری منظم ندارند و راحتی بیشتری برای موتورسواران فراهم می‌آورند.
• ضد ریزش: الکترولیت ژلی مانع از نشتی و ریزش می‌شود که ایمنی را افزایش می‌دهد.
• مقاومت در برابر لرزش: باتری‌های ژل می‌توانند لرزش‌ها را تحمل کنند که این ویژگی آن‌ها را برای مناطق ناهموار مناسب می‌سازد.

معایب باتری‌های ژل

• گران‌تر: باتری‌های ژل معمولاً از باتری‌های سرب-اسید استاندارد گران‌تر هستند.
• حساسیت به ولتاژ: باتری‌های ژل نسبت به ولتاژی که می‌توانند با آن شارژ شوند حساس‌تر هستند که می‌تواند یک عیب باشد. 

1.4 باتری‌های سرب-اسید با تنظیم فشار (VRLA)

باتری‌های VRLA مشابه باتری‌های AGM هستند. چرا که نیازی به نگهداری ندارند و ضد ریزش هستند. این باتری‌ها گران‌تر از باتری‌های سرب-اسید هستند و عمر کوتاه‌تری نسبت به باتری‌های لیتیومی دارند.

مزایای باتری‌های VRLA

• بدون نیاز به نگهداری: یکی از بزرگ‌ترین مزایای باتری‌های VRLA این است نیازی به بررسی منظم سطح الکترولیت ندارند و این ویژگی آن‌ها را برای کاربران که ترجیح می‌دهند تجربه‌ای بدون دردسر داشته باشند، مناسب می‌سازد. 
• طراحی بسته: باتری‌های VRLA بسته هستند، به این معنی که احتمال نشتی کمتری نسبت به باتری‌های سرب-اسید سنتی دارند. این ویژگی به‌ویژه در آب و هوای گرم که دماهای بالا بر عملکرد باتری تاثیر می‌گذارد، مفید است. 
• مقاومت در برابر لرزش: این باتری‌ها برای تحمل لرزش طراحی شده‌اند، که آن‌ها را برای موتور سیکلت‌هایی که به طور مکرر با زمین‌های ناهموار مواجه می‌شوند، مناسب می‌سازد. 
• صرفه‌جویی در هزینه: به طور کلی، باتری‌های VRLA از باتری‌های لیتیوم-یونی ارزان‌تر هستند و این ویژگی آن‌ها را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای بسیاری از مالکان موتور سیکلت  تبدیل می‌کند. 
• عملکرد خوب: باتری‌های VRLA قدرت استارت قابل اعتمادی فراهم می‌کنند و می‌توانند تقاضای موتور سیکلت‌های مدرن مجهز به سیستم‌های الکترونیکی مختلف را مدیریت کنند. 

معایب باتری‌های VRLA

• وزن: باتری‌های VRLA سنگین‌تر از باتری‌های لیتیوم-یونی هستند و این می‌تواند بر توزیع وزن کلی موتور سیکلت تاثیر بگذارد. این ویژگی برای موتورسوارانی که به عملکرد بالا اهمیت می‌دهند، مشکل‌ساز می‌شود. 
• عمر محدود: در حالی که باتری‌های VRLA عمر معمولی دارند، عموما به اندازه باتری‌های لیتیوم-یونی دوام نمی‌آورند. 
• حساسیت به دما: با اینکه این باتری‌ها بسته هستند، اما هنوز هم ممکن است به دماهای شدید حساس باشند. گرمای زیاد می‌تواند منجر به کاهش عملکرد و عمر باتری شود.
• چگالی انرژی پایین‌تر: باتری‌های VRLA، نسبت به باتری‌های لیتیوم-یونی، چگالی انرژی کمتری دارند، به این معنی که برای همان وزن، انرژی کمتری ذخیره می‌کنند. این می‌تواند برای موتورسوارانی که به دنبال راه‌حل‌های سبک با خروجی توان بالا هستند، یک ویژگی منفی باشد.
• زمان شارژ بیشتر: باتری‌های VRLA نسبت به باتری‌های لیتیوم-یونی زمان بیشتری برای شارژ نیاز دارند که می‌تواند برای کاربرانی که نیاز به زمان شارژ سریع دارند، ناخوشایند باشد. 

2. باتری‌های سرب خالص

باتری‌های سرب خالص نوعی از باتری‌های سرب-اسید هستند که از سرب خالص برای هر دو الکترود از آند و کاتد استفاده می‌کنند، و اسید سولفوریک در جایگاه الکترولیت آن عمل می‌کند.

مزایای باتری‌های سرب خالص

• عمر طولانی: این باتری‌ها به دلیل دوام بالا و طول عمر زیاد شناخته شده‌اند. 
• عملکرد قابل اعتماد: عملکرد قابل اعتمادی ارائه می‌دهند و خطر نشت و ریزش آن‌ها حداقل است.
• قابلیت بازیافت: مانند باتری‌های سرب-اسید استاندارد، این باتری‌ها قابل بازیافت هستند.

معایب باتری‌های سرب خالص

• هزینه بالاتر: این باتری‌ها از باتری‌های سرب-اسید استاندارد گران‌تر هستند.
• وزن: این باتری‌ها سنگین‌تر از باتری‌های لیتیومی هستند و می‌توانند بر عملکرد موتور سیکلت اثر بگذارند.
• نیاز به نگهداری: این باتری‌ها نیاز به نصب و نگهداری صحیح دارند تا عملکرد ایمن خود را حفظ کنند. 

3. باتری‌های مبتنی بر لیتیوم

3.1 باتری‌های لیتیوم-یونی

باتری‌های لیتیوم-یونی نوعی از باتری‌های موتورسیکلت هستند که سبک بوده و خروجی توان بالایی دارند. این باتری‌ها عمر طولانی و سرعت تخلیه پایینی دارند، که آن‌ها را برای موتور سیکلت‌های با عملکرد بالا ایده‌آل می‌کند.

 با این حال، آن‌ها گران هستند، با موتور سیکلت‌های قدیمی سازگاری ندارند و ممکن است مشکلاتی در شارژ داشته باشند. همچنین در هوای سرد عملکرد ضعیفی دارند و خطر آتش‌سوزی و انفجار دارند.

مزایای باتری‌های لیتیوم-یونی

• سبک وزن: باتری‌های لیتیوم-یونی به طور قابل توجهی از باتری‌های AGM یا سرب-اسید سبک‌تر هستند و این امر باعث بهبود عملکرد و کارایی سوخت موتور سیکلت می‌شود.
• عمر طولانی‌تر: این باتری‌ها عمر عملیاتی طولانی‌تری دارند و ارزش بیشتری را در طول زمان فراهم می‌کنند.
• خروجی توان بالا: این باتری‌ها آمپرهای شروع بالاتری ارائه می‌دهند و برای موتور سیکلت‌های با عملکرد بالا عالی هستند.
• نرخ خود تخلیه پایین: این باتری‌ها در صورت استفاده نکردن، شارژ خود را به خوبی حفظ می‌کنند که برای موتورسواران فصلی ایده‌آل است.
  دوستدار محیط زیست: باتری‌های لیتیوم-یونی نسبت به باتری‌های سرب-اسید مواد سمی کمتری دارند و بنابراین بیشتر دوستدار محیط زیست هستند.

معایب باتری‌های لیتیوم-یونی

• هزینه بالاتر: باتری‌های لیتیوم-یونی از سایر انواع باتری‌ها گران‌تر هستند.
• مشکلات سازگاری: موتور سیکلت‌های قدیمی ممکن است به طور کامل با باتری‌های لیتیوم سازگار نباشند که باعث ایجاد مشکلات الکتریکی می‌شود.
• عملکرد در هوای سرد: این باتری‌ها ممکن است در هوای سرد قادر به نگه داشتن شارژ نباشند و بنابراین برای موتورسوارانی که در مناطق سردسیر زندگی می‌کنند، مناسب نیست.
• مشکلات شارژ: باتری‌های لیتیومی اغلب به یک شارژر خاص برای عملکرد و ایمنی بهینه نیاز دارند. 

3.2 باتری‌های لیتیوم آهن فسفات (LiFePO4)

این باتری‌ها نوعی از باتری‌های لیتیوم-یونی هستند که سبک، با خروجی توان بالا و عمر طولانی هستند. این باتری‌ها از نظر شیمیایی پایدار بوده و نرخ خود تخلیه پایینی دارند. با این حال، آن‌ها گران هستند، با موتور سیکلت‌های قدیمی سازگاری ندارند و نیاز به سیستم‌های شارژ خاص دارند. همچنین در هوای سرد عملکرد ضعیفی دارند.

مزایای باتری‌های لیتیوم آهن فسفات

• ایمنی: باتری‌های LiFePO4 به دلیل پایداری حرارتی و شیمیایی خود شناخته شده‌اند که خطر داغ شدن و آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.
• عملکرد: این باتری‌ها عملکرد قابل اعتمادی ارائه می‌دهند و عمر طولانی دارند.
• سبک وزن: این باتری‌ها تا ۷۰٪ از باتری‌های AGM سبک‌تر هستند که باعث بهبود قابل توجهی در هدایت و پاسخگویی موتور سیکلت می‌شود.
• حفظ شارژ: این باتری‌ها در طول دوره‌های طولانی عدم فعالیت شارژ خود را حفظ می‌کنند.

معایب باتری‌های لیتیوم آهن فسفات

• هزینه اولیه بالاتر: مانند سایر باتری‌های مبتنی بر لیتیوم، باتری‌های LiFePO4 هزینه اولیه بالاتری دارند.
• نیاز به شارژر خاص: این باتری‌ها برای عملکرد و ایمنی بهینه نیاز به شارژر خاص دارند.

زمان تعویض و نشانه‌های باتری ضعیف موتورسیکلت

• استارت کند موتور

 اگر موتورسیکلت شما دیرتر از حالت معمول روشن می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از ضعیف شدن باتری باشد. استارت کند نشان‌دهنده این است که باتری برای تامین نیروی لازم جهت روشن کردن موتور دچار مشکل شده است.

 

• چراغ‌های جلو کم‌نور و بوق ضعیف

 چراغ‌های جلو کم‌نور و صدای ضعیف بوق از نشانه‌های رایج باتری در حال خراب شدن هستند. این علائم به دلیل ناتوانی باتری در تامین انرژی کافی برای اجزای الکتریکی موتورسیکلت بروز می‌کنند.

 

• روشن شدن چراغ هشدار باتری

 روشن شدن چراغ هشدار باتری در داشبورد موتورسیکلت نشان می‌دهد که مشکلی در باتری وجود دارد. این چراغ برای هشدار دادن به شما قبل از بروز مشکلات جدی طراحی شده است.

 

• مشکلات الکتریکی

 اگر چندین مشکل الکترونیکی مانند عملکرد نادرست راهنماها، کیلومترشمار یا سایر اجزای الکتریکی را تجربه می‌کنید، احتمالا باتری در حال خراب شدن است. این مشکلات به دلیل ناتوانی باتری در حفظ شارژ پایدار ایجاد می‌شوند.

 

• باد کردن یا تغییر شکل قاب باتری

 باد کردن یا تغییر شکل قاب باتری نشانه‌ای از آسیب داخلی است که معمولا در اثر داغ شدن بیش از حد یا شارژ بیش از حد به وجود می‌آید. این تغییر شکل نشان می‌دهد که باتری دیگر ایمن نیست و باید تعویض شود.

 

• زنگ‌زدگی روی سر باتری‌ها

 زنگ‌زدگی روی سر باتری می‌تواند جریان برق را مختل کرده و باعث بروز مشکلاتی در استارت زدن و سایر عملکردهای الکتریکی شود. برای جلوگیری از این مشکل، باید سر باتری‌ها را مرتب بررسی و تمیز کنید. با این حال، اگر زنگ‌زدگی شدید باشد، ممکن است زمان تعویض باتری فرا رسیده باشد.

 

• عمر باتری

 عمر باتری یکی از عوامل مهم در عملکرد آن است. اکثر باتری‌های موتورسیکلت بین دو تا پنج سال دوام دارند. اگر باتری شما بیش از سه سال عمر دارد، بهتر است آن را بررسی کرده و برای تعویض آن اقدام کنید تا از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری شود.

 

• خوانش‌های ناپایدار با مولتی‌متر

 استفاده از مولتی‌متر برای اندازه‌گیری ولتاژ باتری می‌تواند به شناسایی مشکلات کمک کند. اگر خوانش‌ها، ناپایدار یا کمتر از ۱۲ ولت باشد؛ نشان می‌دهد که باتری به درستی شارژ نگه نمی‌دارد و ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد.

 

• نیاز مکرر به جامپ استارت

 اگر مدام نیاز دارید موتورسیکلت خود را با جامپ استارت روشن کنید، این نشانه‌ای از ناتوانی باتری در نگهداری شارژ است. اگر به موقع رسیدگی نشود، ممکن است منجر به مشکلات بزرگ‌تری شود.

 

• نشت مایع باتری و بوی بد

 نشت مایع از باتری و بوی بد از علائم شدید خرابی باتری هستند. این علائم نشان‌دهنده آسیب داخلی و واکنش‌های شیمیایی هستند که یکپارچگی باتری را از بین می‌برند و باید فوراً باتری تعویض شود.

 

• سخت روشن شدن در هوای سرد

 عملکرد ضعیف در هوای سرد نیز از نشانه‌های باتری ضعیف است. دمای پایین می‌تواند مشکلات موجود را تشدید کرده و توان باتری را برای روشن کردن موتور کاهش دهد.

 

• تخلیه سریع باتری در حالت خاموش

 اگر باتری حتی در زمانی که از آن استفاده نمی‌کنید سریع تخلیه می‌شود، یعنی دیگر قادر به نگهداری شارژ نیست. این مشکل عموما نشانه‌ای از پایان عمر مفید باتری است.

 

چگونه عمر باتری موتورسیکلت را افزایش دهیم؟

1. نصب صحیح باتری

 اطمینان از نصب درست باتری در موتورسیکلت بسیار مهم است. نصب نادرست می‌تواند باعث اتصال‌های ضعیف و آسیب به باتری و سیستم برق موتورسیکلت شود.

 

• بررسی منظم اتصالات باتری

 به‌صورت دوره‌ای اتصالات باتری و سیم‌های معیوب را بررسی کنید. همچنین وضعیت کلی سیم‌ها را بررسی نمایید. در صورت بی‌توجهی، این موارد می‌توانند به سایر اجزای الکتریکی موتور سیکلت آسیب بزنند.

 

• استفاده منظم از موتورسیکلت یا شارژ کردن باتری

 نگهداری درست از باتری بسیار مهم است. استفاده مداوم از موتورسیکلت یا شارژ منظم باتری باعث حفظ ظرفیت آن می‌شود و از تخلیه کامل باتری که عمر آن را کوتاه می‌کند، جلوگیری می‌کند.

 

• قطع باتری در صورت عدم استفاده طولانی‌مدت

 اگر برای مدت طولانی از موتورسیکلت خود استفاده نمی‌کنید، باتری را جدا کنید. این کار از تخلیه باتری جلوگیری کرده و به افزایش عمر آن کمک می‌کند. حتما باتری را در جای خشک و گرم نگهداری کنید.

 

1. باتری را تحت بار اضافی قرار ندهید، به طور خاص در حالت درجا

 وسایلی مانند چراغ‌ها و LEDهای پرقدرت می‌توانند بار زیادی روی باتری وارد کنند. بار اضافی باعث می‌شود باتری سریع‌تر تخلیه شود و از کار بیفتد. در نتیجه، مطمئن شوید که وسایل جانبی نصب‌شده با ظرفیت باتری هماهنگ هستند و در زمان درجا کار کردن موتور، تجهیزات برقی اضافی استفاده نکنید.

 

• استفاده ملایم از استارت برقی

 همیشه استارت برقی را به آرامی و با دقت استفاده کنید. فشار دادن طولانی و مکرر دکمه استارت در زمان روشن نشدن موتورسیکلت، فشار زیادی به باتری وارد می‌کند. بین تلاش‌های مکرر برای استارت زدن، وقفه ایجاد کنید تا باتری تحت فشار قرار نگیرد.

 

• تمیز کردن منظم سر باتری‌ها

 هر باتری دارای دو سر مثبت و منفی است. با گذشت زمان، رسوبات کلسیم، کربن و زنگ‌زدگی در اطراف این ترمینال‌ها جمع می‌شود. اگر سر باتری‌ها به درستی تمیز نشوند، عملکرد اجزای برقی مانند چراغ‌ها و بوق مختل می‌شود.

 

• بررسی منظم فیوز باتری

 فیوز، ابزاری ساده و ارزان است که می‌تواند از آسیب‌های جدی به باتری جلوگیری کند. بنابراین، بررسی مداوم آن بسیار ضروری است.

 

• جامپ‌استارت کردن به روش صحیح

 جامپ‌استارت می‌تواند راهکاری سریع برای روشن کردن موتورسیکلت باشد، اما اگر به درستی انجام نشود، می‌تواند به باتری آسیب بزند. برای جلوگیری از آسیب، حتماً مراحل صحیح جامپ‌استارت را رعایت کنید.

 

• استفاده نکردن از باتری‌های قدیمی

 استفاده از باتری‌های قدیمی یا تاریخ‌گذشته می‌تواند عملکرد ضعیفی به همراه داشته باشد و باعث کاهش عمر مفید آن شود. تعویض باتری‌های قدیمی با باتری‌های نو، برای حفظ عملکرد مطلوب ضروری است.

 

جمع‌بندی

با شناخت بهتر باطری موتورسیکلت و نحوه نگهداری از آنها می‌توانید عمر آن را طولانی و از پرداخت هزینه اضافی جلوگیری کنید. انتخاب باطری مناسب برای موتورسیکلت به عوامل مختلفی بستگی دارد که بهتر است قبل از نصب با کارشناس مربوط به این حوزه صحبت کنید. 

شرکت تک‌تاز موتور، به عنوان یکی از بازیگران اصلی صنعت موتورسیکلت در ایران، با اتکا به دانش فنی، تخصص و سال‌ها تجربه، همواره در جهت تولید محصولاتی با کیفیت بالا و منطبق با استانداردهای بین‌المللی گام برداشته است. تک‌تاز موتور با تمرکز ویژه بر نوآوری و ارتقای مستمر محصولات خود، در مسیر دستیابی به جایگاهی ممتاز در میان تولیدکنندگان مطرح منطقه حرکت می‌کند.

برای آشنایی بیشتر با اجزای موتور سیکلت می‌توانید مطلب «راهنمای جامع آشنایی با قطعات موتورسیکلت» را مطالعه کنید.